استان خراسان جنوبی، شرقی‌ترین استان ایران، دارای 82864 كیلومتر مربع
مساحت می‌باشد كه بین 57 درجه و 46 دقیقه تا 60 درجه و 57 دقیقه طول
شرقی و 30 درجه و 35 دقیقه تا 34 درجه و 14 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته
و 47/5 % از مساحت كشور را به خود اختصاص داده است . این استان از شرق
، با كشور افغانستان، از شمال به استان خراسان رضوی ، از غرب به استانهای
یزد و كرمان و از جنوب با استان سیستان و بلوچستان همسایه است
بقیه در ادامه مطلب
براساس آخرین تقسیمات كشوری، خراسان جنوبی دارای 6 شهرستان
(بیرجند، قائنات، درمیان، سرایان، سربیشه و نهبندان) با مركزیت بیرجند، 17
شهر، 16 بخش، 42 دهستان، 2061 آبادی دارای سكنه و 5041 آبادی
خالی از سكنه می‌باشد. آب و هوا اقلیم استان از نوع خشك و بیابانی
است كه متوسط بارندگی سالیانه استان به 150 میلیمتر می رسد. حداكثر
دمای سالانه 44 و پایین ترین دمای ثبت شده 5/21ـ درجه سانتیگراد گزارش
شده است
آب و هوا : اقلیم استان از نوع خشك و بیابانی است، اما با توجه به
موقعیت قرارگیری مناطق پست یا مرتفع، به دو دسته تقسیم می شود:
الف) اقلیم خشك و گرم: شامل دشتها و مناطق هموار مركز، غرب و جنوب
استان
ب) اقلیم خشك و ملایم: كه دربخشهای مرتفع شمالی، شمال غربی
استان واطراف بیرجند مشاهده می شود.
موقعیت طبیعی : استان از نظر ناهمواریها تقریباً به دو قسمت
«كوهستانی و مرتفع» و «پست و هموار» تقسیم می شود. قسمتهای
كوهستانی بیشتر در شمال و شمال غرب استان و قسمتهای پست و
هموار در دشتهای مركز و جنوب استان واقع شده اند.مناطق پست و هموار
استان شامل زمینها و دشتهای همواری هستند كه در قسمتهای مركزی،
غربی و جنوب غربی استان قرار گرفته اند. از نظر كشاورزی، دامپروری و
احداث راههای ارتباطی از اهمیت خاصی برخوردارند. دشتهای جنوب و
جنوب غربی استان حاوی نمكزارها و نقاط پست و كم ارتفاعی هستند كه
گاهاً از هر نوع پوشش گیاهی عاری هستند و بدلیل مجاورت با حاشیه
شمال كویر لوت، آب و هوایی خشك و خشن دارند و در معرض حمله
شنهای روان قرار دارند. به علت كمی نزولات جوی، فصلهای پرباران منتهی
به ماههای پایانی زمستان و اوایل بهار هستند و میانگین بارندگی در فصول
گرم و سرد سال به ترتیب 1/0 میلیمتر و 1/95 میلیمتر می باشد.قرارگیری
استان در ناحیه آب و هوایی بیابانی (گرم و خشك) شرق ایران سبب شده
تا اكثر جریانات رودخانه ای، موقت و فصلی بوده و رودخانه دائمی در استان
وجود نداشته باشد. تندابها و سیلابها در بسیاری از موارد بدلیل فقر پوشش
گیاهی، سبب خرابی می شوند. بخشهای وسیعی از مركز، غرب، شرق
وجنوب استان با محدودیت منابع آب مواجه می باشند و منابع محدود آ ب زیر
زمینی تنها امكانات تامین آب محسوب می شوند.قرارگیری گسل بزرگ
نهبندان كه به طول 750 كیلومتردر چندین شاخه موازی كه از مركز
سیستان و بلوچستان و مرز پاكستان، تا شمال استان و نواحی جنوبی
استان خراسان رضوی امتداد یافته، جدا از ایجاد زمین لرزه های پراكنده،
سبب تشكیل ساختارهای متنوع زمین شناسی در طول میلیونها سال و
تشكیل توده های سنگهای «گرانیت سبز» دراستان شده كه بسیاری از
گونه های آن شهرت جهانی دارند.
کشاورزی : در سال 84-83، مجموعاً 214274 هکتار زیر کشت محصولات
زراعی و باغی قرار داشته که از این میزان 59515 هکتار اراضی
دیم و 130234 هکتار اراضی آبی بوده اند. یعنی بیش از 60 درصد از اراضی
زیر کشت استان را اراضی آبی تشکیل داده ا ند.عمده ترین محصولات
زراعی استان عبارتند از: گندم، جو، پنبه، چغندر قند، محصولات جالیزی و
نباتات علوفه ای. لازم به ذكر است استان خراسان جنوبی در تولید محصول
چغندر قند، مقام هشتم کشوری را دارا می باشد.
دامپروری و شیلات: وجود واحد های دامی صنعتی و بومی متعدد و
استخرهای سرد آبی و گرم آبی پرورش ماهی، این استان را در تولید
گوشت سفید و قرمز به خودکفایی رسانده تا جایی که در صادرات گوشت
سفید رشد چشمگیری مشاهده می شود.
از جمله مزیتهای نسبی این استان در زمینه دامپروری و پرورش طیور می
توان به:
- وجود چرخه کامل تولید گوشت مرغ،
- سازگاری گوسفند بلوچی با شرایط آب و هوایی منطقه و تولید پشم
بسیار مرغوب،
- پرورش بز کرکی و تولید کرک با ارزش اقتصادی بسیار بالا و وجود 15 درصد
از کل شترهای کشور در این منطقه اشاره کرد.
صنعت: در بخش صنعت، تا پایان سال 85، تعداد 1353 مجوز صنعتی (جواز
تاسیس و طرح توسعه) با پیش بینی سرمایه گذاری 24780.87 میلیارد ریال
و پیش بینی اشتغال 38373 نفر صادر گردیده است .همچنین تا كنون 184
واحد صنعتی با سرمایه گذاری بالغ بر 1743.7 میلیارد ریال و
اشتغالزایی 5625 نفر در سطح استان به بهره برداری رسیده اند.
معدن: استان خراسان جنوبی به لحاظ معدنی از توانمندیهای قابل توجهی
برخوردار است . در این استان به سبب دارا بودن شرایط خاص زمین
شناسی، نشانه های معدنی فراوانی به چشم می خورد. تعــداد كل معادن
فعال استان تا پایان سال 85 تعداد 158 معدن بوده كه برای 1921 نفر
اشتغال مستقیم ایجاد نموده است.
میزان كل ذخیره برآورد شده معادن استان حدود 409 میلیون تن است و
میزان استخراج بر اساس پروانه بهره برداری حدود 2/2 میلیون تن در سال
می باشد. از 158 مـعدن استان خراسان جنوبی، 19 معدن در شهرستان
بیرجند، 48 معدن در شهرستان نهبندان، 34 معدن در شهرستان
سربیشه، 18 معدن در شهرستان قاین، 11 معدن در شهرستان سرایان، 9
معدن در شهرستان درمیان و 19 معدن در شهرستان فردوس قرار دارد.
میزان استخراج واقعی معادن استان سالانه حدود 5/1 میلیون تن (72%
ظرفیت اسمی) برآورد می شود .
شهر بیرجند : ناحیه‌ای كه بیرجند جزء كوچكی از آن را تشكیل می دهد،
قهستان نام داشت. این ناحیه از یك سو به دلیل كوهستانی بودن، پناهگاه
نهضت هایی نظیر اسماعیلیان بوده است، از سوی دیگر، به سبب خشكی
اقلیمی و وجود بیابان‌هایی كه به آب وهوای شبه جزیره عربستان شباهت
دارد
شهر قاینات : ماركوپولو در سفرنامه خود از این شهر به نام تونوكاین نام
برده است كه این نام ازنام دو شهر بزرگ آن ایالت ـ قهستان ـ كه تون و قاین
باشد، گرفته شده است.
شهر سرایان : سرایان در160 كیلومتری شمال غربی شهرستان بیرجند
در استان خراسان جنوبی قرار دارد و مشتمل بر سه دهستان (آیَسك ـ سه
قلعه ـ مصعبی) می‌باشد
معرفی استان کرمان